☐ 1 września 1939 roku pod Krojantami

1 września 1939 roku okolice Krojant stały się rejonem walk między 18 Pułkiem Ułanów Pomorskich a niemiecką 20 Dywizją Zmotoryzowaną.

Niemcy planowali przedostać się w kierunku Chojnic i dalej do Grudziądza. Polacy byli zmuszeni do ewakuacji przez rzekę Brdę. 18 Pułk Ułanów by osłonić odwrót piechoty polskiej miał w związku z tym wykonać natarcie na oddziały niemieckie i powrócić do bezpiecznych już jednostek polskich za Brdą. Dowodzący ułanami płk Kazimierz Mastalerz uznał za niemożliwe wykonanie frontalnego kontrnatarcia, dlatego dwa szwadrony miały wejść na tyły Niemców i za pomocą szarży rozbić znajdującą się tam piechotę.

Ułani bez trudności znaleźli się na tyłach wroga. Napotkali odpoczywający podczas marszruty batalion niemieckiej piechoty. Szarża skutecznie rozbiła zdezorientowanych Niemców, jednak w pogoni za uciekającymi kawalerzyści na rozległej polanie leśnej trafili pod krzyżowy ogień broni maszynowej i samochodów opancerzonych. W szarży zginęło około 25-30 osób i co najmniej dwa razy tyle odniosło rany. Poległ również dowódca, płk Mastalerz. Polacy niemniej jednak osiągnęli strategiczny cel, którym była bezpieczna ewakuacja jednostek piechoty.

tekst i rysunek Wiesława Gołuńska