☐ Harcerski duch

Stefan Łukowicz urodził się 26 sierpnia 1894 r. w Dziemianach (powiat kościerski) jako syn zamożnego rolnika (kaszubskiego gbura) Jana i Józefiny z d. Bukowskiej.

Z Krakowa do Chojnic

Łukowicz kształcił się w Królewskim Katolickim Gimnazjum w Chojnicach, gdzie był w latach 1908-1913 aktywnym członkiem tajnego Towarzystwa Tomasza Zana (TTZ). W wakacje letnie 1911 r. wziął udział w wycieczce do Krakowa zorganizowanej dla młodzieży z zaboru pruskiego przez poznańską „Straż”. Tam przeszedł przeszkolenie w II kompanii Polskich Drużyn Strzeleckich (PDS), a także zapoznał się ze skautingiem.
Po powrocie, jako siedemnastolatek, założył 5 września 1911 r. przy chojnickim TTZ tajną drużynę skautową i tajną Polską Drużynę Strzelecką, jako pierwsze tego rodzaju organizacje niepodległościowe na ziemiach zaboru pruskiego.

Kariera oficerska

W latach I wojny światowej służył w wojsku niemieckim. Następnie był czynny w tajnych organizacjach wojskowych powiatu kościerskiego. 6 marca 1919 r. wstąpił ochotniczo do 15. Pułku Ułanów Wielkopolskich. Następnie służył w 63., 64. i 65. Pułku Piechoty.
Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. i został ranny. Pozostał w wojsku jako oficer zawodowy, najpierw w garnizonie grudziądzkim, następnie toruńskim. Dnia 30 listopada 1935 r. w stopniu majora przeszedł w stan spoczynku i zamieszkał w Poznaniu przy ul. Wyspiańskiego 25.

Ideały filomackie

Żywo interesował się działalnością społeczną. Był członkiem zarządu „Zarzewia” i działał w Ośrodku Harcersko – Obywatelskim w Poznaniu. Należał do Związku Filomatów Pomorskich (ZFP).
W 1935 r. wziął udział w Zjeździe byłych Działaczy Niepodległościowych w Toruniu i wszedł do jego Komitetu Wykonawczego. Opublikował kilka wartościowych prac poświęconych ruchowi filomackiemu i harcerskiemu na Pomorzu Gdańskim.

Urodzony konspirator

3 września 1939 r. wraz z wycofującym się garnizonem poznańskim opuścił Poznań i dotarł do Warszawy. Ochotniczo wziął udział w obronie stolicy jako dowódca II batalionu 360. Pułku Piechoty i został ranny. W czasie II wojny światowej należał do najaktywniejszych działaczy ruchu oporu w Wielkopolsce i już w 1939 r. rozpoczął w Poznaniu działalność konspiracyjną.
Należał do kierownictwa sztabu dywizji na Wielkopolskę, utworzonego przed wybuchem wojny w Dowództwie Okręgu Korpusu VII w Poznaniu.

Zamordowany przez Niemców

Stefan Łukowicz został komendantem Okręgu Poznańskiego ZWZ-AK w stopniu podpułkownika. W konspiracji używał pseudonimów: „Pomer”, „Stef”, „Her”. Został aresztowany przez gestapo w Poznaniu 10 września 1941 r. Nie są znane data i okoliczności jego śmierci. Przed 1939 r. był odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych i innymi odznaczeniami. 11 listopada 1943 r. został odznaczony pośmiertnie przez dowódcę AK po raz drugi Orderem Virtuti Militari V klasy.

Od 26 marca 1930 r. był żonaty z Zofią Wierbińską. Małżeństwo to nie doczekało się potomstwa.

(1) Matysik Maria (1882 – 1980), organizatorka i dyrektorka Miejskiego Gimnazjum Żeńskiego w Chojnicach. Mąż jej nauczyciel gimnazjum męskiego w Chojnicach, Stanisław Józef Matysik ur. w 1883 r. został 26 października 1939 r. zamordowany przez hitlerowców w „Dolinie śmierci” na polach igielskich pod Chojnicami. Po wojnie była współorganizatorką III Państwowego Gimnazjum Żeńskiego w Bydgoszczy i była dyrektorką tej szkoły, aż do przejścia na emeryturę. Zmarła 5 października 1980 r. w Sopocie.

(2) Łukowicz Stefan (Szczepan), organizator pierwszego na Pomorzu Tajnego Skautingu i Drużyny Strzeleckiej. Urodził się we wsi Dziemiany w pow. kościerskim. Był uczniem gimnazjum chojnickiego i aktywnym członkiem kółka filomackiego (Towarzystwo Tomasza Zana) W 1911 r. Stefan Łukowicz wydelegowany został do Krakowa przez TTZ – przeszedł tam przeszkolenie i wziął udział w ćwiczeniach wojskowych w II Polskiej Drużynie Strzeleckiej. Po powrocie złożył członkom TTZ szczegółowe sprawozdanie, postawił również wniosek o zorganizowanie w obrębie chojnickiego TTZ drużyny harcerskiej i strzeleckiej. Wniosek przyjęto jednogłośnie 5 września 1911 r. W ten sposób powstał w Chojnicach pierwszy na Pomorzu i Wielkopolsce Tajny Skauting i Polskie Drużyny Strzeleckie.
W 1912 r. zorganizowano pracę wojskową w TTZ w Chojnicach. Komendantem Drużyny Strzeleckiej obrano Franciszka Sierackiego (w latach 1936 – 1939 burmistrz miasta Chojnice). Ogólny nadzór pozostał w rękach Stefana Łukowicza.

(3) Lange Bronisław, nauczyciel i działacz harcerski. W latach 1930 – 1939 Komendant Hufca ZHP w Chojnicach. W 1933 r. poślubił Wandę Ulandowską, córkę wybitnego działacza niepodległościowego. W latach 1928 – 1939 pracowała jako nauczycielka w chojnickich szkołach. W 1932 r. wybrana została w skład 8 – osobowej delegacji Chorągwi Pomorskiej ZHP na Wszechsłowiański Zlot Skautów w Pradze.

(4) Paprocki Bogdan (ur. 23.09.1919, zm. 03.09.2010 r.) światowej sławy artysta operowy, syn Stanisława – nauczyciela pracującego w latach trzydziestych w Chojnicach. Od 1932 do 1935 r. uczył się w Państwowym Gimnazjum Klasycznym w Chojnicach, następnie w Lublinie, dokąd w 1935 r. przeniesiono jego ojca. Od 1967 r. był solistą Teatru Wielkiego w Warszawie. W kraju doskonale znany, głownie jako odtwórca operowych partii kompozytorów polskich, a w szczególności Moniuszki.
B. Paprocki był nie tylko śpiewakiem operowym. Brał udział w licznych koncertach symfonicznych, kameralnych oraz festiwalach, tak krajowych jak i zagranicznych. Odznaczony „Opera Medal Music Award London.

Szanowni Czytelnicy. Jeśli rozpoznajecie na tym zdjęciu członków swojej rodziny lub inne osoby, prosimy o kontakt w celu uzupełnienia opisu tego historycznego zdjęcia.

Kazimierz Januszewski

Oprac. i fot. ze zbiorów Tadeusza Galec