☐ Unieważnienie małżeństwa a rozwód

Unieważnienie małżeństwa jest instytucją uregulowaną w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, na skutek której zastosowania uprzednio zawarte małżeństwo uważa się za nigdy niezawarte (z wyłączeniem określonych skutków, które mimo wszystko ono wywołuje – np. dzieci zrodzone z takiego małżeństwa nie będą uważane za dzieci pozamałżeńskie).

Z kolei na skutek rozwodu małżeństwo dotychczas istniejące, od chwili uprawomocnienia się wyroku rozwodowego „przestaje istnieć”. Przesłankę orzeczenia rozwodu między małżonkami jest wystąpienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia między małżonkami. Natomiast przesłanki unieważnienia małżeństwa są zgoła inne.

Do przesłanek tych należy: brak osiągnięcia przez małżonka odpowiedniego wieku, jego ubezwłasnowolnienie całkowite, jego choroba psychiczna albo niedorozwój umysłowy (w określonych przypadkach), pozostawanie przez jednego z małżonków w innym związku małżeńskim, pozostawanie przez małżonków w określonym stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa, stosunku przysposobienia.

Podstawą unieważnienia małżeństwa może być także złożenie przez jednego z małżonków oświadczenia woli o wstąpieniu w związek małżeński, które jest dotknięte wadami oświadczenia woli (stan wyłączający świadome wyrażenie woli, błąd co do tożsamości drugiej strony, groźba). Unieważnienie małżeństwa jest też dopuszczalne w określonych sytuacjach, gdy oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało złożone przez pełnomocnika. Niektóre z wyżej wymienionych „wadliwości” zawartego małżeństwa mają charakter usuwalny, co oznacza, że po ich usunięciu nie będzie możliwe unieważnienie tak zawartego małżeństwa, które pierwotnie daną wadą było dotknięte.

Sądem rzeczowo właściwym w sprawach o unieważnienie małżeństwa jest właściwy sąd okręgowy (tak samo jak w sprawach o rozwód). Dużo szerszy niż w przypadku spraw o rozwód jest katalog podmiotów, którym przysługuje uprawnienie do wszczęcia postępowania w przedmiocie unieważnienia małżeństwa. W zależności bowiem o przesłanki unieważniającej mogą to być małżonkowie, tylko jeden z nich lub nawet każdy kto ma w tym interes prawny. Powództwo takie może wnieść także prokurator. Strona może wnieść pozew osobiście jak i za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika, jakim może być, np. adwokat gdańsk rozwód jak i radca prawny. Pełnomocnik taki musi się jednak legitymować pełnomocnictwem do prowadzenia danej sprawy.

Sprawy o unieważnienie małżeństwa prowadzone są przy drzwiach zamkniętych (co do zasady nie są jawne dla publiczności). W sprawach o unieważnienie małżeństwa bierze udział prokurator, nawet gdy to nie ten podmiot zainicjował toczące się postępowanie. W postępowaniu tym ograniczona jest dopuszczalność przesłuchania świadków małoletnich, zwłaszcza świadków będących zstępnymi małżonków. W sprawach tych nie można też wydać orzeczenia opierając się jedynie na uznaniu powództwa.

O unieważnieniu małżeństwa sąd orzeka wyrokiem. Od wyroku tego przysługuje prawo do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, a następnie wniesienia apelacji od wyroku. Apelacja taka zostanie rozpoznana przez właściwy sąd apelacyjny.