☐ Artysta, urzędnik, pedagog, badacz filigranów

Franciszek Pabich (1909-1989) to jedna z najjaśniejszych postaci na niwie chojnickiej kultury i sztuki. Był urzędnikiem państwowym, malarzem, kolekcjonerem, regionalistą tudzież cenionym historykiem filigranów i wytwórni papieru. Jego sylwetkę i dokonania pamiętają starsi chojniczanie, jednakże warto przypomnieć tę postać młodym mieszkańcom naszego miasta.

Z familii emigrantów

F. Pabich urodził się 14 sierpnia 1909 r. w Marxloh (ob. dzielnica Duisburga) w Nadrenii w rodzinie polskich emigrantów zarobkowych jako syn Franciszka i Marianny z d. Berlińskiej. Po odrodzeniu państwa polskiego familia Pabichów powróciła na Pomorze Gdańskie i w 1921 r. zamieszkała w Chojnicach. Od 1927 r. do przejścia na emeryturę w 1974 r. związany był zawodowo z chojnickim sądem. Najpierw pracował jako sekretarz, a później jako główny księgowy. W latach 1927-1932 studiował eksternistycznie rysunek i grafikę w berlińskiej Szkole Sztuk Pięknych. Uprawiał malarstwo pejzażowe i portretowe, a ponadto rysunek i grafikę użytkową. Po II wojnie światowej wielokrotnie organizował też wystawy o charakterze regionalnym, krajowym, a nawet międzynarodowym. Prace F. Pabicha docierały do galerii malarstwa w Austrii, Niemczech i Francji. Warto podkreślić, iż szczególne miejsce w jego twórczości zajmowała zawsze ziemia chojnicka. Świadectwem regionalnej pasji są m.in. teczki tematyczne „Zabytki Chojnic”, które ukazywały się dzięki staraniom Muzeum Historyczno-Etnograficznego. Franciszek Pabich był ponadto zdolnym i lubianym pedagogiem; w latach 1953-1981 kształcił w zakresie rysunku młodych adeptów plastyki.

Działalność społeczna i popularnonaukowa

F. Pabich należał do inicjatorów powołania chojnickiego partu (oddziału) Zrzeszenia Kaszubskiego (ob. Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego) oraz Chojnickiego Towarzystwa Kulturalnego; był współzałożycielem „Zeszytów Chojnickich”. Pisał teksty o charakterze regionalnym, które umieszczał m.in. w „Pomeranii”, „Bazunach” czy „Zeszytach Chojnickich”. Materiały te dotyczyły zwłaszcza dziejów sztuki i dawnej architektury na Pomorzu. Chętnie nawiązywał także do kultury kaszubskiej i jej twórców, np. Jana Karnowskiego, z którym współpracował w chojnickim sądzie.

Najbardziej jednak zajmowały go filigrany, czyli znaki wodne umieszczane w przeszłości na papierze czerpanym. Jako kolekcjoner, do czego także wykorzystywał pracę w sądzie, zgromadził ich ok. 3000, z czego ok. 1200 pochodziło z różnych papierni istniejących na terenie Pomorza. Odbywał w tym celu liczne kwerendy; odwiedzał archiwa miejskie i parafialne, docierał do zbiorów prywatnych. Pasja kolekcjonerska wyzwoliła w nim pasję badawczą; dokonywał m.in. analizy ikonograficznej zgromadzonych znaków wodnych.

Jak podaje prof. Jacek Knopek, chojnicki artysta i kolekcjoner stał się jednym z największych znawców filigranów zarówno w Polsce, jak i Europie. Bogatą kolekcję gromadził oraz systematyzował pod względem tematyki, chronologii i geografii. Rezultaty swoich badań ogłaszał w specjalistycznych periodykach, np. na łamach „Przeglądu Papierniczego” czy „Polskiej Sztuki Ludowej”, a także w postaci książkowej, np. „Papiernie nad Zatoką Gdańską” (Gdańsk 1978). Dziś ta ostatnia publikacja jest, niestety, trudno dostępna, a warto się z nią zapoznać. F. Pabich uważał, że najstarsza polska papiernia powstała w 1420 r. w Gdańsku. Chojniczanin utrzymywał liczne kontakty z placówkami naukowymi i uniwersyteckimi w kraju i za granicą, wchodząc jednocześnie w skład prestiżowego Międzynarodowego Stowarzyszenia Historyków Papiernictwa w Moguncji.

Chojnickie dzieje w pigułce

Natomiast miłośnikom historii miasta i regionu polecamy „Mały leksykon chojnicki” (Chojnice 1987). W tej książeczce znajdziemy zwięźle opracowane hasła zawierające konkretne informacje na temat wielu dziedzin życia miasta i jego mieszkańców.

Franciszek Pabich zmarł 5 listopada 1989 r. w Chojnicach i spoczął na miejscowym cmentarzu komunalnym.

[ngg src=”galleries” ids=”163″ display=”basic_thumbnail” thumbnail_crop=”0″ show_slideshow_link=”0″]