☐ Chojnickie kasyna cz. 1

W wyniku I rozbioru Polski Prusy przejęły władzę na Pomorzu 13 września 1772 r. wprowadzając równocześnie podział administracyjny prowincji Prusy Zachodnie. Największym z siedmiu powołanych powiatów był powiat chojnicki. Rząd Pruski postanowił ulokować w Chojnicach garnizon, który miał być gwarantem ładu i bezpieczeństwa w tak wielkim powiecie. W sąsiedztwie budynku byłego kolegium
jezuickiego w latach 1784-1786 przy Nowym Mieście (dzisiejsza ulica Nowe Miasto) dla garnizonu chojnickiego wybudowano system pawilonów żołnierskich z budynkami dla żołnierzy, dowództwa i administracji, kasyno, pomieszczenia gospodarcze, szopy na sprzęt i stajnie dla koni. Jednakże aż do 1847 r. brak jest jednoznacznych i bezpośrednich informacji o kwaterujących w Chojnicach pruskich oddziałach wojskowych. Pierwsza wzmianka pojawia się w roku 1810, donoszono, że w pomieszczeniach koszarowych, które podczas wojny z Francją użytkowane były przez wojska francuskie, znajdował się lazaret wojskowy. Pośrednio, świadczyłoby to, że po tej wojnie, w Chojnicach rozlokowany był jakiś garnizon wojskowy.







Stały garnizon wojskowy Chojnice otrzymały w dniu 8 września 1861 r. Przybył tutaj z Królewca 1 battalion fizylierów z 14 Pułku Piechoty. W związku z tym miasto zbudowało budynek dla ćwiczeń (późniejsza stodoła ochotniczej straży pożarnej przy pl. Piastowskim) a na północ od miasta strzelnicę (Łukomie). Dokonano także remontu koszar chojnickich.

Nie wiadomo jak długo kasyno funkcjonowało w koszarach, nowe kasyno wybudowano na przedmieściu Człuchowskim w miejscu dzisiejszego skrzyżowania ul. Młyńskiej i Strzeleckiej. Kasyno to funkcjonowało do roku 1850 a właścicielem kasyna był budowniczy miejski Fryderyk Christian Boetcher. Kasyno rozebrano a na jego fundamentach w 1878 roku, zbudowano budynek dzisiejszego sądu. Władzom miejskim Chojnic, z reparacji wojennych w 1871 roku, które otrzymały Prusy, udało się zaciągnąć na korzystnych warunkach kredyt w wysokości 800 tyś marek, który przeznaczono na rozbudowę miasta. Z tych właśnie środków, w 1895 roku przy ul. Ceynowy miasto wybudowało Zakład Poprawczy, oraz osiem domów mieszkalnych wraz z zabudowaniami gospodarczymi, które przeznaczono dla jego załogi. Przy zbiegu ulic Ceynowy i Kościerskiej wybudowano Dom pracy Dobrowolnej tzw. Hilmarshof, nazwa pochodzi od fundatora Hilmara. Podczas I wojny światowej 1914 – 1918, budynek szkoły przeznaczony był na szpital wojskowy.

Po licznych reorganizacjach, na mocy rozkazu wiceministra spraw wojskowych z dnia 03.03.1920 r., na granicy zachodniej rozpoczęła służbę formacja Strzelców Granicznych podporządkowana organizacyjnie Ministerstwu Spraw Wojskowych. Podział taktyczny Strzelców Granicznych oparty został na organizacji wojsk kawaleryjskich. W ten sposób szwadron zapasowy 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich, który przybył do Chojnic i wszedł w skład 4 Pułku Strzelców Granicznych, jako koszary otrzymał szkolny budynek po byłym szpitalu wojskowym. Szwadron ten w naszym rejonie ochraniał nową, powstałą na podstawie konferencji Wersalskiej, granicę państwa. W narożnym budynku, zakwaterowano oficerów i urządzono kasyno. Ułanów umieszczono w podłużnym budynku obok. Teren lotniska służył ułanom za plac ćwiczeń. To na nim (w rejonie dzisiejszej rozdzielni prądu) wybudowano stajnie dla koni. Rzekomo w 1923 roku stajnie wraz z końmi spłonęły, lecz nie ma na to dowodów. Sytuacja na froncie wschodnim wymusiła na władzach centralnych państwa decyzję, by od połowy czerwca 1920 r. rozpocząć przerzucanie dobrze wyszkolonych i zorganizowanych jednostek Strzelców Granicznych z granicy zachodniej na front wschodni, jednak chojnickiego szwadronu ta reorganizacja nie dotknęła. Ułanów w połowie roku 1921 przeniesiono do Wilna, a budynki zwrócono Zakładowi Poprawczemu.

Następne kasyno powstało dopiero po odzyskaniu niepodległości i sprowadzeniu do Chojnic wojsk polskich. W 1921 r, do Chojnic przybył jeden batalion 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty im. Marszałka Piłsudskiego, (od zakończenia działań wojennych pułk stacjonował w Toruniu), który w marcu 1926 r, został wyłączony z macierzystego pułku i przemianowano go na 1 Batalion Strzelców, który aż do wybuchu II wojny światowej pozostał w Chojnicach. Częściowo zasiedlił koszary przy ul. Nowe Miasto i budynki wybudowane pierwotnie, na szpital (1917r.) przy ul.Świętopełka (tzw. białe koszary). Kasyno oficerskie rozlokowano w budynku tzw. „domu oficerskim” przy wewnetrznej ulicy koszar od 1920 roku, niedostępnej dla mieszkańców Chojnic (dzisiaj Świętopełka nr.6). Po zasiedleniu, w 1936 roku czerwonych koszar przy ul. Świętopełka, wojsko opuściło XVIII wieczny obiekt przy ul. Nowe Miasto. Po pewnym czasie kasyno przeniesiono na narożnik ulicy Dworcowej i Warszawskiej do budynku po byłym hotelu „Reichshof”. Krótko przed wybuchem II wojny światowej kasyno oficerskie ponownie przeniesiono na teren koszar.

Andrzej Lorbiecki
Pasjonat chojnickiej historii. Autor licznych artykułów, książek i publikacji naukowych.