☐ Smog zabija. W Chojnicach także.

Rozmowa z Markiem Wituszyńskim, ekologiem, członkiem Chojnickiego Alarmu dla Klimatu

– W połowie stycznia zelektryzowała nas wiadomość o rażącym przekroczeniu norm substancji trujących w powietrzu w Chojnicach. Ale to przecież nic nowego, bo smog jest u nas „od zawsze”. Próbowały z nim walczyć i Fundacja Ekologiczna Ziemi Chojnickiej i Zaborskiej, i Liga Ochrony Przyrody…

– Faktycznie, w latach 2006 – 2008 zajmowaliśmy się smogiem. Zwracaliśmy uwagę, że nie można go bagatelizować. Z Janem Klepinem i nauczycielami opracowaliśmy program „Trujące ciepło w Chojnicach”, a potem „Trujące ciepło w mieście Chojnice i w powiecie chojnickim”. Ten program był realizowany w 49 szkołach, tych, w których działały koła LOP. Chcieliśmy informować i edukować, docieraliśmy do samorządów osiedlowych i sołectw. Trudniej było dotrzeć do wójtów i burmistrzów. W 2008 r., gdy robiliśmy spotkanie z udziałem przedstawicieli WFOŚ, na spotkaniu nie pojawił się ani jeden samorządowiec, jedynym radnym był Michał Karpiak, z miasta była ówczesna dyrektorka wydziału komunalnego, a z gminy Chojnice – dyrektor wydziału rolnictwa. Nasi goście byli zdziwieni…

A przecież zarówno Rada Powiatu, jak i miasto w swoich uchwałach zapisały ochronę powietrza. My pewnie moglibyśmy wskórać o wiele więcej, gdyby był chociaż cień zainteresowania ze strony tych, którzy podejmowali decyzje. Słyszeliśmy za to – ludzie są biedni, dlatego palą byle czym. To usprawiedliwiało bezczynność. W kolejnej edycji strategii rozwoju miasta znalazły się zapisy o Chojnicach jako mieście przyjaznym ludziom, z czystym powietrzem, zazielenionym. Miały być miastem-ogrodem. Zostało to zapisane. I tylko tyle. Podobnie dobrze brzmiące zapisy – o ograniczeniu emisji CO 2, termomodernizacji budynków, modernizacji systemów grzewczych, wykorzystaniu OZE, modernizacji oświetlenia – można znaleźć w planie gospodarki niskoemisyjnej w Chojnicach z 2015 r. i w kolejnych uchwałach dotyczących programu ochrony środowiska.

Więc my chcieliśmy i wyglądało na to, że wola jest też po stronie rządzących. Ale mimo że na początku byliśmy postrzegani pozytywnie, może przez pryzmat wielu polskich i zagranicznych nagród, jakie dostaliśmy, to trudno było trafić do umysłów włodarzy. „Zielone światło” dla ekologii było na papierze, w praktyce nie było na nią pieniędzy. Gdy jeden z radnych wnioskował o zakup drona, by z jego pomocą badać trujące wyziewy z kominów, a inny chciał więcej pieniędzy na edukację ekologiczną, to obydwa wnioski padły.

– Dlaczego smog jest tak niebezpieczny?

– Smog to zabójcza mieszanina pyłów i gazów. Jest bardziej niebezpieczna od legendarnego smoka. Sama nazwa pochodzi z j. angielskiego, ze zbitki słów Smoke – dym i Fog – mgła, w wolnym tłumaczeniu to trujący dym zawieszony we mgle. Tworzy się w miasteczkach i miastach we mgle w wyniku chemicznego przekształcenia powietrza zanieczyszczonego dymem. W skład smogu wchodzą pyły, tlenki siarki, azotu, związki alergizujące i rakotwórcze. Są zabójcze dla naszego zdrowia, dla zwierząt domowych, dla roślin, dla gleby, dla cieków wodnych. Smog niszczy elewacje, osadza się na oknach, drzwiach, tarasach. Im więcej spalimy kiepskiego opału, tym bardziej trujemy środowisko. Oszczędność jest pozorna, bo to się na nas zemści – smog zaatakuje nas i naszych sąsiadów, powędruje w stronę szkół, kościołów, szpitali, ośrodków zdrowia, w stronę sąsiednich gmin, na promenadę w Charzykowach i na działki ogródkowe, osiądzie na drzewach w Zaborskim Parku Krajobrazowym i Parku Narodowym „Bory Tucholskie”. Smog jest szkodliwy dla całego ekosystemu. Powoduje alergię, obturacyjną chorobę płuc, astmę smogową, nowotworową chorobę płuc. Ten niewidoczny i podstępny truciciel zabija. Światowa Organizacja Zdrowia szacowała, że w latach 2006-2008 z powodu smogu zmarło 28 tys. Polaków. W 2019 – 46 tys. osób. Sprowadzając to do chojnickich realiów, można powiedzieć, że przez smog życie straci od 40 do 45 chojniczan – dzieci i starszych. I nawet nie będą wiedzieli, dlaczego.

– Co możemy zrobić (my – obywatele), żeby oddychać czystym powietrzem?

– Możemy dużo, jeśli zrozumiemy, co to jest smog i jak nas truje. A więc możemy palić w piecach kaflowych i kotłach węglem dobrej jakości, wtedy będzie mniej pyłu z komina. Nie rozpalajmy ognia za pomocą plastikowych butelek, gumy czy kauczuku, suchych śmieci, których nie chciało się nam posegregować. Róbmy to prawidłowo, zgodnie z instrukcją obsługi tych urządzeń.

Nie wycinajmy drzew w ogrodach działkowych, w mieście, a wręcz przeciwnie – sadźmy jak najwięcej. Statystyki wycinek są zatrważające – zamiast miasta-ogrodu mamy betonozę.

Wietrzmy nasze mieszkania wtedy, gdy ludzie nie palą w piecach, patrzmy, skąd wieje wiatr, otwierajmy okna, gdy pada deszcz i kiedy pada śnieg. Kogo stać, niech kupi oczyszczacz powietrza. Warto zaopatrzyć się w rośliny, które polepszają stan powietrza, jakim oddychamy w domu.

– Jak ocenia Pan dotychczasowe działania samorządu w tej kwestii? Na piątkę czy na dwóję?

– Chyba byłbym zbyt surowym jurorem, gdyż ta sfera jest mi bardzo bliska, a nie znam kuchni samorządowej na tyle dobrze, bo nie jestem radnym. Ale bez ogródek, bez cienia drobnomieszczańskiej obłudy i bez lizusostwa za gospodarkę, estetykę, za chodniki, ronda, obwodnicę i wiele innych działań postawiłbym piątkę. Ale jeśli chodzi o to wszystko, co związane z kapitałem społecznym, wspieraniem organizacji pozarządowych, budowaniem więzi, realizacją strategii w zakresie ochrony środowiska – to zaledwie tróję z minusem. Dostrzegam zarówno porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej, jak i modernizację oczyszczalni ścieków i wiem, że ta ocena mogłaby być wyższa. Czy tego dożyję, nie wiem. Dużo zależy od włodarzy i od radnych. Powinni nie tylko więcej sadzić, niż wycinać, wspierać bardziej inicjatywy na rzecz ochrony powietrza, ale także działać tak, żeby ludzie odzyskali wiarę, że od nich coś zależy. I konieczny jest ekologiczny okrągły stół.

– Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała Maria Eichler / Fot. Maria Eichler